ARMIA MODLIN: Mława - 49 schronów.

ARMIA MODLIN: Mława - 49 schronów.

Wraz z Nowogródzką BK na północne Mazowsze przerzucono 20. DP (płk dypl. Wilhelm Andrzej Liszka-Lawicz). Rozlokowano ją w okolicach Mławy, gdzie zamierzano zbudować wysuniętą pozycję obronną, zamykającą najkrótszą drogę z Prus Wschodnich do Warszawy.

19 czerwca projekt ufortyfikowania odcinka 20. DP, opracowany przez oficerów Oddziału III Operacyjnego sztabu Armii, ppłk dypl. Ignacego Wądołkowskiego i mjr dypl. Stanisława Mayera, został przesłany przez dowódcę armii do akceptacji marsz. Edwardowi Rydzowi - Śmigłemu. 3 lipca marszałek przybył osobiście w rejon Mławy i po zapoznaniu się na miejscu z warunkami terenowymi, projekt zaaprobował.

Pozycja oparta została na kilku przeszkodach terenowych: kręgosłup obrony stanowiło Wzniesienie Mławskie - zalesiony, równoleżnikowy wał moreny czołowej. Odcinek najbardziej sprzyjający obronie i przeznaczony do ufortyfikowania biegł od Turzy Małej do Rzęgnowa. W jego części zachodniej, wzdłuż północnych stoków wzniesień, zabagnioną dolinką płynęła rzeka Mławka - po spiętrzeniu również mogąca zwiększyć walory obronne pozycji. W części środkowej leżały Bagna Niemyje, stanowiące obszar źródliskowy rzeki Orzyc, dogodny do obrony, gdyż praktycznie nieprzekraczalny dla jakiegokolwiek rodzaju wojsk. Bagna rozdzielały więc odcinek na dwie części: dłuższą - zachodnią, oraz krótszą - wschodnią, na których postanowiono wybudować odpowiednio 93 i 50 (według Polskich Sił Zbrojnych….) schronów żelbetowych. R. Juszkiewicz podaje zaś w swych publikacjach odpowiednio 68 i 25, opierając się zapewne na relacjach, zebranych od uczestników walk.

Bezpośrednimi wykonawcami robót fortyfikacyjnych byli żołnierze dywizji, kierowani przez dowódcę 20. batalion saperów (bsap), majora Juliusza Levittoux. Prace rozpoczęto 14 lipca pod Mławą, a dopiero 12 sierpnia pod Rzęgnowem. Z każdego pododdziału dywizji wydzielono grupy robocze, które wznosiły obiekty. Transport materiałów budowlanych ze stacji kolejowej w Wólce znacznie usprawniły, oddane ochotniczo do dyspozycji wojska, chłopskie furmanki. Cały odcinek był bardzo silnie rozbudowany pod względem inżynieryjnym - wykonano przeszkody przeciwpiechotne i przeciwpancerne, założono pola minowe, wykonano dużą liczbę schronów drewniano-ziemnych, zaś zachowane do dziś pełnoprofilowe okopy z polowymi stanowiskami broni piechoty układają się w podwójne i potrójne rzędy, połączone w sieć rowami dobiegowymi.

Pod Mławą wybudowano 49 schronów żelbetowych, kilka obiektów poważnie uszkodzono, jednak na podstawie pozostałości można ustalić ich typ, jeden obiekt zniszczono całkowicie a jego typ odtworzono hipotetycznie na podstawie relacji ludności i umiejscowienia w terenie.

Typy schronów na pozycji:

· schron do ognia jednostronnego - 13 obiektów

· schron do ognia dwustronnego - 34 obiekty

· schron do ognia czołowego trzystrzelnicowy - 1 obiekt

· schron obserwacyjny - 1 obiekt

Dowódcą pododcinka mianowano płk dypl. Franciszka Dudzińskiego, dotychczasowego dowódcę Piechoty Dywizyjnej 20. DP. Pozycję obsadziły następujące oddziały: 78. pułk piechoty (ppłk Kazimierz Dudziński - I batalion w rejonie Mławki, II batalion jako odwód dywizji w rejonie Wólki, III batalion w rejonie Lewiczyna), 80. pp (płk Stanisław Fedorczyk - I batalion w rejonie Sławogóry, II batalion w rejonie Uniszek, III batalion w rejonie Piekiełka), II Mazurski batalion Obrony Narodowej (kpt. Józef Kiernożycki) w rejonie Turzy Małej. Załogę schronów stanowili głównie żołnierze 1. batalionu ckm i broni towarzyszącej (mjr Wacław Kuczaj-Kuczajowski). Wsparcie artyleryjskie zapewniał 20. pułk artylerii lekkiej (pal) (ppłk Kazimierz Weryński) i 20. dywizjon artylerii ciężkiej (dac) (mjr Stanisław Domiczek), osłonę przed lotnictwem - 81. bateria artylerii przeciwlotniczej (bap-lot) (ppor. Stefan Pawłowski). Pułkownikowi Dudzińskiemu podlegał również wspomniany już 20. bsap.

Schron nr 1 - tradytor dwustronny położony na skraju lasu.

Schron nr 1 - widok od drugiej strony.

Schron nr 2 - tradytor dwustronny położony na północny zachód od 1 także na skraju lasu.

Schron nr 3 tradytor dwustronny położony tuż przy drodze asfaltowej - widoczny z krawędzi drogi (leży poniżej drogi).

Schron nr 4 tradytor dwustronny - położony także przy drodze - w jej skarpie - powyżej drogi. Od "tyłu" ślady po trafieniach.

Schron nr 5 - tradytor jednostronny - na tylnej ścianie widnieje napis: kpr. W. Olszewski 1 IX 1939. Schron położony w pobliżu skraju lasu na zboczu górki.

Schron nr 6 - położony tuż obok leśnej drogi - także na zboczu górki.

Schron nr 7 wnętrze. Połozony na zboczu góry Chochołatka (północno zachodni narożnik lasu).

Schron nr 8 - tradytor dwustronny. Położony przy drodze do Zalewu Ruda w pobliżu zapory.

Schron nr 9 - tradytor dwustronny, położony tuż koło drogi wzdłuż zalewu.

Schron nr 10 - tradytor dwustronny, położony tuż koło drogi wzdłuż zalewu.
Dawniej rezydował tu LOK (zdjęcie archiwalne - poniżej - fot. Szymon Kucharski).

Schron nr 11 -

Schron nr 12 -

Schron nr 13 -

Schron nr 14 -

Schron nr 15 -

Schron nr 16 -

Schron nr 16 - otwory dolny - czerpnia powietrza, środkowy obrona wejścia, górny kominkowy (od piecyka).

Schron nr 16 - otwory od środka - wyraźnie widać jak niewiele miejsca pozostaje w środku.

Schron nr 17 -

Schron nr 18 - obserwacyjny 180 stopni.

Schron nr 18 - widok z boku.

Schron nr 18 - wnętrze, otwór wejściowy oraz czerpnia powietrza (dolny) i otwór na kominek piecyka (górny).

Schron nr 19 -

Schron nr 20 -

Schron nr 21 -

Schron nr 22 -

Schron nr 23 -

Schron nr 24 -

Schron nr 25 -

Schron nr 26 -

Schron nr 27 -

Schron nr 28 -

Schron nr 29 -

Schron nr 30 -

Schron nr 31 -

Schron nr 32 - obiekt nie istnieje, prawdopodobnie był położony na terenie żwirowni

Schron nr 33 -

Część zachodnia pozycji.

Część północna pozycji.

Część wschodnia pozycji.

Schron nr

lokalizacja

1

N 53° 07’00.2”

E 020° 15’47.1”

2

N 53° 07’06.9”

E 020° 15’51.4”

3

N 53° 07’13.9”

E 020° 15’51.4”

4

N 53° 07’17.6”

E 020° 16’11.2”

5

N 53° 07’20.4”

E 020° 16’40.1”

6

N 53° 07’22.5”

E 020° 17’01.6”

7

N 53° 07’49.3”

E 020° 17’15.5”

8

N 53° 08’16.3”

E 020° 17’58.1”

9

N 53° 08’21.5”

E 020° 18’06.8”

10

N 53° 08’26.0”

E 020° 18’33.6”

11

N 53° 08’37.7”

E 020° 19’22.4”

12

N 53° 08’39.4”

E 020° 19’31.4”

13

N 53° 08’41.2”

E 020° 20’03.7”

14

N 53° 08’43.0”

E 020° 20’10.0”

15

N 53° 08’51.1”

E 020° 20’25.4”

16

N 53° 08’53.8”

E 020° 20’30.1”

17

N 53° 08’54.4”

E 020° 20’33.7”

18

N 53° 08’37.6”

E 020° 20’57.3”

19

N 53° 09’26.0”

E 020° 20’38.5”

20

N 53° 09’10.0”

E 020° 20’29.0”

21

N 53° 09’26.1”

E 020° 20’36.4”

22

N 53° 09’16.8”

E 020° 21’04.7”

23

N 53° 09’09.0”

E 020° 21’18.7”

24

N 53° 09’11.8”

E 020° 21’16.1”

25

N 53° 09’19.3”

E 020° 21’27.9”

26

N 53° 09’28.8”

E 020° 21’21.6”

27

N 53° 09’34.7”

E 020° 21’30.0”

28

N 53° 09’38.3”

E 020° 21’50.2”

29

N 53° 09’40.7”

E 020° 22’07.2”

30

N 53° 09’24.7”

E 020° 22’11.5”

31

N 53° 09’20.7”

E 020° 22’40.8”

32 nie istnieje

N 53° 09’14.4”

E 020° 23’32.5”

33

N 53° 09’10.1”

E 020° 24’17.2”

Schron nr	lokalizacja
1	N 53° 07’00.2”	E 020° 15’47.1”
2	N 53° 07’06.9”	E 020° 15’51.4”
3	N 53° 07’13.9”	E 020° 15’51.4”
4	N 53° 07’17.6”	E 020° 16’11.2”
5	N 53° 07’20.4”	E 020° 16’40.1”
6	N 53° 07’22.5”	E 020° 17’01.6”
7	N 53° 07’49.3”	E 020° 17’15.5”
8	N 53° 08’16.3”	E 020° 17’58.1”
9	N 53° 08’21.5”	E 020° 18’06.8”
10	N 53° 08’26.0”	E 020° 18’33.6”
11	N 53° 08’37.7”	E 020° 19’22.4”
12	N 53° 08’39.4”	E 020° 19’31.4”
13	N 53° 08’41.2”	E 020° 20’03.7”
14	N 53° 08’43.0”	E 020° 20’10.0”
15	N 53° 08’51.1”	E 020° 20’25.4”
16	N 53° 08’53.8”	E 020° 20’30.1”
17	N 53° 08’54.4”	E 020° 20’33.7”
18	N 53° 08’37.6”	E 020° 20’57.3”
19	N 53° 09’26.0”	E 020° 20’38.5”
20	N 53° 09’10.0”	E 020° 20’29.0”
21	N 53° 09’26.1”	E 020° 20’36.4”
22	N 53° 09’16.8”	E 020° 21’04.7”
23	N 53° 09’09.0”	E 020° 21’18.7”
24	N 53° 09’11.8”	E 020° 21’16.1”
25	N 53° 09’19.3”	E 020° 21’27.9”
26	N 53° 09’28.8”	E 020° 21’21.6”
27	N 53° 09’34.7”	E 020° 21’30.0”
28	N 53° 09’38.3”	E 020° 21’50.2”
29	N 53° 09’40.7”	E 020° 22’07.2”
30	N 53° 09’24.7”	E 020° 22’11.5”
31	N 53° 09’20.7”	E 020° 22’40.8”
32 nie istnieje	N 53° 09’14.4”	E 020° 23’32.5”
33	N 53° 09’10.1”	E 020° 24’17.2”